Giriş
Gümrük rejimi; gümrükçe onaylanmış işlem ve kullanımlardan birisi olan ve eşyanın gümrük idaresinde görebileceği İşlemleri belirleyen kurallardır. Gümrük rejimleri dış ticarete konu malların Türkiye’ye kesin olarak veya geçici olarak ithal edilmesi, Türkiye’de depolanması, Türkiye’den transit geçişi, Türkiye’ye getirilip burada işlem veya işçilik gördükten sonra ihraç edilmesi, geçici veya kesin olarak Türkiye’den ihraç edilmesi, işlem veya işçilik görmek ve daha sonra geri getirilmek üzere yurt dışına gönderilmesi durumlarında uygulanan farklı gümrük ve dış ticaret kurallarıdır. Gümrük rejimlerinin temel amaçları; dış ticareti geliştirmek, ihracatı teşvik etmek ve ihracatçıya rekabet avantajı yaratmak, ithalatta güven, denetim ve kontrol sağlamaktır.
Gümrük mevzuatı 8 adet gümrük rejimi ve bu rejimlerin işleyiş kurallarını belirler. 4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nun 3. Maddesinin 15. Fıkrasında söz konusu gümrük rejimi türleri aşağıda belirtildiği şekilde sıralanmıştır:
- Serbest dolaşıma giriş rejimi
- Transit rejimi
- Gümrük antrepo rejimi
- Dahilde işleme rejimi
- Gümrük kontrolü altında işleme rejimi
- Geçici ithalat rejimi
- Hariçte işleme rejimi
- İhracat rejimi
Bu gümrük rejimleri arasında ise, vergi, resim, harç ve fonlar açısından muafiyet ve istisnalara sahip olan ve ayrıca Ticaret Politikası Önlemleri’ne tabi olmayan Dahilde İşleme Rejimi, sağladığı birçok diğer avantaj ile ihracatçılar açısından değerlendirilmesi gereken bir gümrük rejimi olarak karşımıza çıkmaktadır. İşbu yazı ile de, Dahilde İşleme Rejimi ve Dahilde İşleme İzni alınması konuları ele alınacak detaylı bir şekilde ele alınacaktır.
Dahilde İşleme Rejimi
Dahilde İşleme Rejimi; serbest dolaşımda olmayan eşyanın, Türkiye Gümrük Bölgesi içerisinde işleme faaliyetine tabi tutulmak üzere geçici olarak ithal edilmesi ve işleme faaliyeti sonrasında elde edilen işlem görmüş ürünün yeniden ihraç edilmesi esasına dayanan ekonomik etkili bir gümrük rejimidir. Söz konusu rejim; ekonomik etkili gümrük rejimi ve ihracatçılar için teşvik yöntemidir. Dahilde İşleme Rejimi ile hammadde temin etmek suretiyle ihracatı artırmak, ihraç ürünlerine piyasalarda rekabet gücü kazandırmak amaçlanmaktadır. Dahilde İşleme Rejiminde şartlı muafiyet ve geri ödeme sistemi olmak üzere iki tür dahilde işleme sistemi uygulanmaktadır:
Şartlı muafiyet sistemi; dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni ihraç edilecek eşyanın üretiminde kullanılan ve serbest dolaşımda bulunmayan hammadde, yardımcı madde, ambalaj ve işletme malzemesinin Türkiye Gümrük Bölgesinde yerleşik kişilerce ithalatı sırasında doğan vergilerin teminata bağlanarak ve ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın ithal edilmesi ve üretim sonucunda elde edilen eşyanın ihraç edilmesini müteakip alınan teminatın iade edilmesidir.
Geri ödeme sistemi; dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında serbest dolaşıma giren hammadde, yardımcı madde, ambalaj ve işletme malzemesinden elde edilen işlem görmüş ürünün ihracı halinde, ithalat esnasında alınan verginin geri ödenmesidir. Bu kapsamda ithal edilen eşya için gümrük idaresince, ticaret politikası önlemleri uygulanmakta ve eşyanın ithali için öngörülen dış ticarette teknik düzenlemeler ve standardizasyon mevzuatı dahil diğer işlemlerin tamamlanması şartı aranmaktadır.
Türkiye Gümrük Bölgesinde gerçekleştirilecek, eşyanın korunması, görünüş ya da satış kalitesinin iyileştirilmesi, yeniden dağıtım veya yeniden satış için hazırlanmasına yönelik işlemler, eşyanın montajı, kurulması, diğer eşyayla birleştirilmesi, bir araya getirilmesi veya ihraç edilecek eşyanın tamamlanması dahil olmak üzere işçiliğe tabi tutulması, yenilenmesi ve düzenli hale getirilmesi dahil olmak üzere tamir edilmesi veya boyanması gibi nispeten basit işlem ve işçilikler ile bedelsiz ithalat gibi işlemlerin yapılabilmesi için gümrük idaresinden dahilde işleme izni alınması gerekmektedir.
Dahilde İşleme İzni Alınması Süreci
1.Başvuru
Gümrük Kanunu’nun 110. Maddesi uyarınca dahilde işleme izni, işleme faaliyetlerini yapan veya yaptıran kişinin talebi üzerine verilebilir. Türkiye Gümrük Bölgesinde (serbest bölgeler hariç) yerleşik firmalar bu rejimden faydalanabilmekte olup, ticari nitelikte olmayan dahilde işleme amaçlı ithalat için Türkiye Gümrük Bölgesi dışında yerleşik kişilere de izin verilmesi mümkündür.
Türkiye gümrük bölgesinde yerleşik firmalar tarafından, dahilde işleme izin belgesi almak için elektronik ortamda Ticaret Bakanlığına, dahilde işleme izni almak için ilgili gümrük idaresine elektronik ortamda müracaat edilmesi gerekmektedir. İzin için, gerekli belgeler Dahilde İşleme Rejimi Tebliği 2006/12’nin 1 no’lu ekinde sayılmaktadır. Bazı eşyaların dahilde işleme rejimi kapsamında ithalatı mümkün değildir. Söz konusu eşyalar da Dahilde İşleme Rejimi Tebliği’nin 2006/12’nin 7 no’lu ekinde gösterilmiştir.
Dahilde İşleme rejimi kapsamında yurda geçici ithali yapılan eşyanın, ihraç edilecek işlem görmüş ürünün bünyesinde kullanılıp kullanılmadığının tespitine ayniyet denilmektedir. Dahilde işleme izin belgesinde ve dahilde işleme izninde ayniyet şartı bulunması halinde ayniyet tespitinin yapılması gerekmektedir. Dahilde işleme izinlerinde Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikası sahibi kişiler ile Onaylanmış Kişi Statüsüne İlişkin Gümrük Genel Tebliği’nin (Sıra No:1) 42/A maddesinin birinci fıkrasında belirtilen koşulları taşıyan yükümlüler ayniyet tespitine ilişkin uygulamalardan istisna tutulmuşlardır. Dahilde işleme izin belgelerinde ayniyet özel şartı olması halinde ayniyet yaptırmak firma sorumluluğundadır.
Dahilde işleme izin belgesinin veya dahilde işleme izninin süresi sektörüne göre azami 12 aya kadar tespit edilebilir. Ancak, gemi inşa, komple tesis vb. ile üretim süreci 12 ayı aşan ürünler ve savunma sanayi alanına giren ürünlerin ihracına ilişkin düzenlenen belgenin/iznin süresi, proje süresi kadar tespit edilebilir. Bahse konu orijinal sürenin yetersiz kalması durumunda ek süre alınması mümkündür. Ayrıca, haklı sebep halleri ve yangın, sel, don gibi mücbir sebep ile fevkalade hallere bağlı olarak süre uzatımı talep edilebilir. Dahilde İşleme İzin Belgelerine ilişkin ek süre talebi için elektronik ortamda Ticaret Bakanlığına, Dahilde İşleme İznine ilişkin ek süre talebi için ilgili Gümrük Müdürlüğüne başvuru yapılması gerekmektedir.
- Teminat
Gümrük vergiler tutarının yüzde 20 fazlasıyla teminat verilmesi gerekir ancak, Dahilde işleme rejimi kapsamında indirimli teminat uygulamasından faydalanılabilmektedir. Bu uygulama çerçevesinde belirli firmaların dahilde işleme rejimi kapsamında yapacakları ithalatta, bu ithalattan doğan verginin sırasıyla %1, 5 ve 10’unun teminat olarak yatırılması kaydıyla, gümrük idaresince ithalatın gerçekleştirilmesine izin verilir.
- İzin Kapatma Müracaatı
Firmaların, Dahilde işleme izin belgesi ihracat taahhüdünü kapatmak için en geç belge süresi sonundan itibaren 3 ay içerisinde, elektronik ortamda ve aynı zamanda gerekli bilgi ve belgelerle birlikte belge sahibi firmanın üyesi bulunduğu Ticaret Bakanlığı Bölge Müdürlüklerine müracaat etmeleri gerekmektedir. Dahilde işleme izni ihracat taahhüdünü kapatmak için ise en geç izin süresi sonundan itibaren 1 ay içerisinde, gerekli bilgi ve belgelerle birlikte ilgili gümrük idaresine müracaat edilmesi gereklidir.
- Dahilde İşleme İzninin Müeyyideli Kapatılması Halinde İtiraz Hakkı
Dahilde işleme izin belgesi sahibi firmalar, kendilerine tebliğ edilen taahhüt hesabının müeyyideli kapatılması işlemine karşı tebliğ tarihinden itibaren 1 ay içerisinde Ticaret Bakanlığa (İhracat Genel Müdürlüğü) yazılı olarak itiraz edebilirler. Dahilde işleme izinlerine ilişkin müeyyideli kapatma işlemlerine ise, 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 242. Maddesi uyarınca itiraz edilebilir.
- Dahilde İşleme Rejimi Kapsamında İthal Edilen Eşyanın İhracatının Aranmayacağı Durumlar
Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ithal edilen eşyanın veya işlem görmüş ürünün, gümrük mevzuatı çerçevesinde belge/izin süresi içerisinde serbest dolaşıma girmesi, gümrük idaresi gözetiminde imhası, gümrüğe terk edilmesi veya mahrecine iadesi hallerinde, bu eşyaya tekabül eden ihracatın gerçekleştirilmesi şartı aranmaz.
Sonuç
Yukarıda ele alındığı üzere, ihracata konu edilecek ürünün üretiminde girdileri teşkil eden bileşenlerin vergi, resim, harç ve benzeri yükümlülüklerden muaf ve istisna tutulması suretiyle dolaylı olarak üreticilere finansman desteği sağlayan dahilde işleme rejimi, üretici ve ihracatçılar açısından dış ticaret faaliyetleri ile ilgili olarak mutlaka değerlendirilmesi gereken bir uygulama olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu kapsamda kanunen sıkı bir süreç ve çerçeveye oturtulmuş bu uygulamanın başlangıcından son aşamasına kadar üretici-ihracatçılarca danışmanlık desteği alınması büyük önem arz etmektedir.
Turkish 
English