Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) esas olarak sahibinin hususiyetini taşıyan eser niteliğindeki özgün fikri ürünleri korumaktadır. Bu bağlamda eser; ilim ve edebiyat, musiki, güzel sanatlar ve sinema eserleri türlerinden birine dahil olan her çeşit fikir ve sanat ürünüdür. Bununla birlikte FSEK, eser sayılabilecek bir ürün oluşturmayan, ancak; bir eseri özgün bir şekilde yorumlayan, tanıtan, anlatan, söyleyen, çalan veya çeşitli şekillerde icra eden icracı sanatçılara, eserin ilk kez ses tespitin gerçekleştiren fonogram yapımcılarına, icrayı organize eden müteşebbislere, belirli bir yatırım yapan ve yayına ilişkin yasal sorumluluk üstlenen yayın kuruluşlarına ve bir filmin ilk kez tespitini gerçekleştiren film yapımcılarına bağlantılı haklar başlığı altında m. 80 – 82 hükümleri kapsamında koruma sağlamış durumdadır.
Bağlantılı Hak Sahipleri ve Koruma Kapsamı
- İcracı Sanatçılar
İcracı sanatçılar yukarıda bahsedilen faaliyetleri doğrultusunda FSEK anlamında bir eser meydana getirmezler. Bu kimselerin yaptığı faaliyet, kendi yetenek ve becerileri doğrultusunda mevcut bir eseri canlandırarak eseri iletmektir. Bu bağlamda, şarkıcı, dansçı, tiyatro ve film oyuncusu icracı sanatçı sayılabilecektir. Belirtilmelidir ki, FSEK’in temel prensipleri doğrultusunda bu kimselerin icraları ancak kişiye özgü yetenek ve becerileri barındırması halinde korunabilecektir.
İcracı sanatçılara tanınan manevi hakları FSEK m.80 hükmü uyarınca 1) İcraların sahibi olarak tanıtılma hakkı ile 2) İcraların, uygulama şartlarından kaynaklanmama şartıyla kendi itibarlarını zedeleyecek şekilde tahrif edilmesini veya bozulmasını önleme hakkı şeklindedir. Bu kimselere tanınan mali haklar ise şu şekildedir: 1) Tespit, 2) Tespitin çoğaltılması, 3) Kiralama ve ödünç verme dahil olmak üzere tespitin yayımı, 4) Radyo-TV uydu ve kablo gibi telli veya telsiz yayın yapan kuruluşlarla yayın ve yeniden yayın, 5) İşaret, ses ve/veya görüntü nakline yarayan araçlarla yayın ve yeniden yayın, 6) Dijital iletimden yararlanarak yapılan yayın ve yeniden yayın, 7) Dijital ortamda umuma erişim sağlama ve 8) telli veya telsiz araçlarla umuma dağıtım ve sunum.
İcralar üzerindeki mali haklar devredilebilir nitelikteyken manevi haklar devredilemez niteliktedir. Yapımcıya devredilen mali hakların kullanımında artık icracı sanatçının izninin alınması gerekmemektedir. İcracı sanatçıların manevi haklarının kullanımını sözleşmeyle bir üçüncü kişiye bırakmaları mümkündür.
- Fonogram Yapımcıları
Fonogram yapımcıları seslerin tespitini gerçekleştirmek üzere belirli bir yatırım yapmakta ve bu bağlamdaki yasal sorumlulukları üstlenmektedir. FSEK kapsamındaki tespit ifadesinin hususiyeti tekrara ve çoğaltmaya elverişli nitelikte olmasından gelmektedir. Bağlantılı hak korumasından ancak tespiti ilk kez gerçekleştiren fonogram yapımcısı yararlanabilir. Korumanın doğumu ise FSEK m.80 hükmü uyarınca fonogram yapımcısının, eser sahibinden veya icracı sanatçıdan mali hakları devralması veya lisans alması şartına bağlanmıştır.
Fonogram yapımcılarının manevi hakları bulunmamaktadır. Bu kimselerin mali hakları şu şekildedir: 1) Tespitin çoğaltılması, 2) Kiralama ve ödünç verme dahil olmak üzere tespitin yayımı, 3) Radyo-TV uydu ve kablo gibi telli veya telsiz yayın yapan kuruluşlarla yayın ve yeniden yayın, 4) İşaret, ses ve/veya görüntü nakline yarayan araçlarla yayın ve yeniden yayın, 5) Dijital iletim, 6) Dijital ortamda umuma erişim sağlama ve 7) telli veya telsiz araçlarla umuma dağıtım ve sunum.
- Yayın Kuruluşları
Yayıncı kuruluşlar, yayını gerçekleştirmek için gerekli olan yatırımı gerçekleştirerek risk üstlenmekte ve yayının yasal sorumluluğunu almaktadır. Bu kapsamda bağlantılı hak korumasından yararlanacak yayın kuruluşu yayını gerçekleştiren kuruluştur.
Yayın kuruluşlarına herhangi bir manevi hak tanınmamış olup bu kuruluşların kendi yayınları üzerindeki mali hakları şunlardır: 1) Tespit, 2) Eş zamanlı, gecikmeli ve yeniden iletim, 3) Uydu veya kablo ile dağıtım, 4) Çoğaltmak, 5) Dağıtmak, 6) Umuma açık mahallerde iletmek, 7) Dijital ortamda umuma erişimini sağlamak, 8) Yayın sinyallerini umuma iletmek, 9) Şifreli yayınlarını çözmek.
- Film Yapımcıları
Film yapımcıları da fonogram yapımcıları gibi belirli bir yatırım yapmakta ve yasal sorumlulukları üstlenmektedir. Film yapımcısı bir filmin ilk kez tespitin gerçekleştirmektedir. Yukarıda belirtildiği üzere tespit ifadesinin hususiyeti tekrara ve çoğaltmaya elverişli niteliktir. Korumanın doğumu ise FSEK m.80 hükmü uyarınca film yapımcısının, eser sahibinden veya icracı sanatçıdan mali hakları devralması veya lisans alması şartına bağlanmıştır. Film yapımcılarına da manevi hak tanınmamış olup tanınan mali haklar fonogram yapımcısının hakları ile aynıdır.
Önemli Hususlar
FSEK m.80 hükmü kapsamında bağlantılı haklara ilişkin verilen izinlerin yazılı olması gerekmektedir. Ancak aynı maddede sayılan istisnai hallerde iznin yazılı olmasına gerek bulunmamaktadır. Bu haller hak sahibinin meşru menfaatlerine haklı bir sebep dışında zarar verememek veya eserden normal yararlanmaya aykırı olmamak şartıyla şunlardır:
- Fikir ve sanat eserlerinin kamu düzeni, eğitim-öğretim, bilimsel araştırma veya haber amacıyla ve kazanç amacı güdülmeksizin icra edilmesi ve kamuya arzı.
- Fikir ve sanat eserleri ile radyo-televizyon programlarının yayınlanma ve kâr amacı güdülmeksizin şahsen kullanmaya mahsus çoğaltılması.
- Radyo-televizyon kuruluşlarının kendi olanaklarıyla kendi yayınları için yaptıkları kısa süreli geçici tespitler.
- Bu Kanunun 30., 32., 34., 35., 43., 46. ve 47. maddelerinde belirtilen haller.
Bunun yanında, eser sahiplerinin hakları ile bağlantılı haklara sahip olanlar da eser sahipleri gibi Tecavüzün Ref’i, Tecavüzün Men’i ve Tazminat Davası haklarından faydalanırlar.
English 
Turkish